انواع جعبه دنده ماشین و تفاوت های آنها
در صنعت خودرو سازی 2 نوع جعبه دنده یا گیربکس وجود دارد: یکی دستی و دیگری اتوماتیک. خودرو سازان امروزه در حال افزایش هرچه بیشتر استفاده از انواع اتوماتیک هستند زیرا نوع اتوماتیک آن بسیار راحت تر و پر طرفدارتر است. هرچند جعبه دنده دستی طرفداران خود را دارد و عده ای از افراد به خصوص عاشقان سرعت و مسابقه دندهٔ دستی را به اتوماتیک ترجیح می‌دهند که البته خودروسازان برای آنها هم راهکاری دارند که در ادامه به آن می‌پردازیم.
انواع جعبه دنده ماشین
جعبه دنده دستی
جعبه دنده دستی که به آن گیربکس استاندارد هم گفته می شود گرفتن کلاچ و تعویض دنده هر دو با راننده است. جعبه دنده های دستی گاهی برای تعویض به گلاچ احتیاج ندارند و عملکرد کلاچ در آنها با خود تعویض دنده یا با دست انجام می شودن. این نوع جعبه دنده ها خیلی کم مورد استفاده قرار میگیرند.
امروزه اکثر ماشین ها 5 سرعته هستند اما برخی خودروهای خاص از گیربکس های 6 و 7 سرعته استفاده می کنند. نوع عملکرد جعبه دنده دستی به این صورت است که قدرت خروجی از موتور ماشین توسط چرخ دنده ها و شفت جعبه دنده به چرخ ها انتقال می یابد که کلاچ وظیفه کنترل جابه جایی شفت بین دنده ها را به عهده دارد. به این صورت که زمانی که کلاچ را فشار می دهید انتقل نیرو از موتور به چرخ دنده ها در حالت خلاصی قرار میگیرد و شما میتوانید شفت دنده را روی چرخ دنده ها حرکت داده و دنده را تعویض نمایید.
جعبه دنده های اتوماتیک
در گیربکس اتوماتیک به طور کامل سیستم تغییر یافته و دیگر لازم نیست دنده و کلاچ توسط راننده عوض شود بلکه سیستم به صورت خودکار اینکار را انجام می دهد که همین امر راحتی راننده را به همراه دارد و رانندگی را به خصوص در ترافیک آسان تر می کند. نوع عملکرد جعبه دنده اتوماتیک به این صورت است که با بالا رفتن گشتاور چرخش شفت در داخل جعبه دنده ، فشار روغن داخل محفظه روغن توسط توربین هایی که به شفت متصل هستند بسیار بالا می رود و چیزی شبیه به گرفتن کلاچ اتفاق افتاده و دنده به صورت خودکار جا به جا می شود.
انواع جدید جعبه دنده های اتوماتیک
یکی از ایرادات گیربکس های اتوماتیک قدیمی سرعت پایین تغییر دنده بود که به نسبت دنده های دستی از سرعت کمتری برخوردار بودند. از طرفی هنگام شتاب گیری های خیلی سریع به اندازه ی کافی دور موتور بالا نمیرفت و دنده سریع عوض می شد. این دو مورد دلایلی بودند که عاشقان سرعت و ماشین های مسابقه ماشین های دنده دستی را به اتوماتیک ترجیح می دادند. با پیشرفت تکنولوژی انواع مختلفی از دنده های اتوماتیک اختراع و ساخته شد تا مشکلاتی که در بالا به آنها اشاره کردیم را نداشته باشند. جعبه دنده های دو کلاچه، تیپ ترونیک، پیوسته یا CVT و چند کلاچه از جمله این تکنولوژی ها هستند.
گیربکس های دو کلاچه یا DCT
در این نوع جعبه دنده از دو کلاچ و شفت جداگانه استفاده شده که یکی از کلاچ ها برای دنده های زوج و دیگری برای دنده های فرد است. این سیستم را نیمه اتوماتیک هم خطاب می کنند که به این معنا نیست که راننده قرار است کاری انجام دهد. دلیل نام گذاری این است که سیستم کلی این نوع جعبه دنده ها بیشتر شبیه به جعبه دنده های دستی است و از عملکرد کلاچ و شفت جعبه دنده های دستی بهره می برد.
این نوع گیربکس ها از گران ترین انواع اتوماتیک هستند. مزیت استفاده از این نوع گیربکس این است که مدت زمان تعویض دنده در آنها بسیار کم است زیرا دنده های زوج به یک شفت و دنده های فرد به شفت دیگر متصل هستند. این کار باعث می شود در هر لحظه یکی از شفت ها درگیر تولید گشتاور باشد و فقط 80 میلی ثانیه تعویض بین دنده ها زمان می برد.
گیربکس های CVT یا پیوسته
استفاده از این نوع از گیربکس در حال حاضر روبه افزایش است و اکثر خودرو سازان از این نوع گیربکس استفاده می‌کنند. دلایل اصلی این کار قیمت بسیار پایین آن به نسبت انواع دیگر گیربکس اتوماتیک و همچنین وزن کم آن است. در این نوع جعبه دنده، چرخ دنده‌ها حذف شده و به جای آن 2 پولی مخروطی شکل قرار گرفته است که یکی از این پولی‌ها به موتور و دیگری به محور چرخ‌ها متصل است و این 2 پولی از طریق تسمه به یکدیگر وصل هستند.
مخروطی بودن پولی‌ها موجب می‌شود تسمه با حرکت بر روی پولی‌ها دنده را سبک یا سنگین کند. در برخی از خودروهایی که از این سیستم استفاده می‌کنند کاملاً دنده پیوسته‌است و به هیچ عنوان متوجه تغییر دنده نمی‌شوید اما در برخی به صورت مصنوعی حالت تعویض دنده تعبیه شده‌است تا دنده به صورت دستی یا Manual نیز تعویض گردد.
گیربکس های منوماتیک
به جعبه دنده های اتوماتیک بسیار پیچیده که علاوه بر حالت اتوماتیک از شیفتر دستی یا حالت Manual هم پشتیبانی می کنند منوماتیک یا منوآل اتوماتیک میگویند. کمپانی هی مختلف برای این نوع گیربکس خود نام های مختلفی را انتخاب کرده اند و هر کدام از یک سیستم متفاوت برای این کار بهره می برند.
برخی کمپانی ها مانند آئودی و پورشه دنده های دو کلاچه را به صورت منوماتیکی تغییر می دند و برخی دنده های اتوماتیک ساده با سیستم فشار گشتاور را برای ارزان تر شدن نتیجه انتخاب می کنند. نام های تیپ ترونیک (Tiptronic)، گیرترونیک (Geartronic)، تاچ ترونیک (touchtronic)، اسپرت ترونیک (Sporttronic)، اس ترونیک (s.tronic)، پی دی کی (PDK)، نام هایی هستند که کمپانی های مختلف بر روی جعبه دنده خاص منوماتیک خود گذاشته اند.
